Весна Филиповска, секретар на Македонското научно здружение за аутизам, специјален едукатор и рехабилитатор по вокација, чија посветеност и труд се вградени во работата на здружението веќе седум години.
Преку својата професионална експертиза и несебична ангажираност, таа придонесува кон реализација на значајни проекти и иницијативи кои ја унапредуваат поддршката за лицата со аутизам и нивните семејства.
Таа ги претстави „Проектните активности на МНЗА во последните години“, прикажувајќи ја динамиката, предизвиците и успесите на здружението во изминатите години. Погледнете го видеото.
За сите што не беа присутни на настанот, а за да остане и во нашата архива, јавно го споделуваме сценариото од свеченоста. Модератор на настанот беше госпоѓата Ирена Лозана, мајка на дете со аутистичен спектар на нарушување. Според кажувањата на неутралните гости, таа одлично си ја заврши работата.
Повод: 25 години Македонско научно здружение за аутизам
Место: Сала за седници, Филозофски факултет, бул. Гоце Делчев 9А, Скопје
Време: 22.05.2025, 13:30 часот
Модератор: Ирена Лозана
Свечено отворање
Македонска традиционална музика, во изведба на:
Славица Томова – вокал
Антонио Трајкоски – кавал
Никола Ѓоргиев – тамбура
Мила Тренеска – удиралки
Проф. д-р Драган Даутовски – тамбура
Нумери: „Ој девојче, девојче, ти тетовско јаболче“ и „Не си го продавај Кољо чифликот“.
Модератор: Беа тоа студентите од Факултетот за музички уметности од насоката за народни инструменти во класата на проф. д-р Драган Даутовски, Славица Томова, вокал, е гостин, студент по соло пеење во класата на проф. д-р Горан Начевски, вљубеник и во изворната македонска песна.
Почитувани гости, дами и господа,
Добредојдовте на оваа значајна свеченост, со која одбележуваме 25 години од постоењето на Македонското научно здружение за аутизам. Ова е навистина посебен момент за сите нас – момент за да ја славиме посветеноста, континуитетот и успехот на здружението, кое несебично придонесува за поддршката и инклузијата на лицата со аутизам.
Преку оваа програма, ќе се потсетиме на досегашните достигнувања на МНЗА, ќе ја истакнеме силата на заедничката работа и ќе споделиме визии за иднината. Голема благодарност до сите кои, во изминатите 25 години, беа дел од патувањето на МНЗА – од основачите и активните членови, до родителите, институциите и поддржувачите.
Ви посакувам пријатна атмосфера и инспиративен ден. Продолжуваме заедно – со иста решителност и љубов – кон нови успеси!
Воведни поздравни говори
Со особена чест и задоволство го најавувам нашиот прв говорник – проф. д-р Владимир Трајковски, претседател на Македонското научно здружение за аутизам и еден од неговите основачи.
Повеќе од две децении, тој со посветеност и несебична работа ја води оваа организација, оставајќи значаен печат во науката, едукацијата и поддршката за лицата со аутизам и нивните семејства. Неговата визија и труд се причина што денес стоиме тука, одбележувајќи четврт век на исклучителни достигнувања.
Професорот ќе се осврне на патот што тие го изодија – „25 години МНЗА:традиција, континуитет и посветеност“.
Ве молам да го поздравиме со еден голем аплауз!
Почитувани гости, членови и пријатели,
Имам особена чест да го најавам следниот говорник – м-р Розалија Бошковски, истакнат член на Македонското научно здружение за аутизам и професионалец со долгогодишно искуство во Министерството за образование и наука.
Нејзината посветеност кон инклузивното образование и поддршката на учениците со аутизам е од исклучително значење за креирање подобри образовни политики и практики. Преку својата работа, таа активно придонесува кон развојот на инклузивни програми и обезбедување соодветни услови за децата со аутизам во образовниот систем.
Денес, таа ќе говори на исклучително важната тема: „Инклузија во практиката: Поддршка на учениците со аутизам во основното образование“.
Ве молам да ја поздравиме со аплауз!
Почитувани присутни,
Имам особена чест да ја најавам нашата следна говорничка – г-ѓа Анабела Димоска, родител на дете со аутизам и вистинска жена борец.
Нејзината приказна е сведоштво за храброст, истрајност и безусловна љубов. Преку сопственото искуство, таа ни покажува дека предизвиците можат да се претворат во можности, а секој чекор – колку и да изгледа тежок – е вреден кога го правиме во име на нашите деца.
Како родител кој се соочува со секојдневните битки за поддршка, прифаќање и инклузија, таа ќе ни го пренесе своето лично гледиште за значењето на Македонското научно здружение за аутизам и неговата улога во животите на семејствата како нејзиното.
Со огромно почитување, ја поканувам да го сподели своето искуство и да Ве поздрави сите Вас!
Почитувани дами и господа,
Имам чест да го најавам следниот говорник – г-ца Весна Филиповска, секретар на Македонското научно здружение за аутизам, специјален едукатор и рехабилитатор по вокација, чија посветеност и труд се вградени во работата на здружението веќе седум години.
Преку својата професионална експертиза и несебична ангажираност, таа придонесува кон реализација на значајни проекти и иницијативи кои ја унапредуваат поддршката за лицата со аутизам и нивните семејства.
Денес, ќе ни ги претстави „Проектните активности на МНЗА во последните години“, прикажувајќи ја динамиката, предизвиците и успесите на здружението во изминатите години.
Ве молам да ја поздравиме со аплауз!
Најава за видео презентација на МНЗА
Во изминатите 25 години, Македонското научно здружение за аутизам неуморно работеше на создавање на позитивни промени, научни истражувања и поддршка за лицата со аутизам и нивните семејства.
Сега имаме можност да погледнеме наназад – на патот што го изодивме и на успесите што ги постигнавме.
Во оваа специјална видео презентација, ќе видите 5 минутен краток осврт на:
Историјата на здружението – како започна мисијата и како се развиваше низ годините.
Најзначајните достигнувања – проекти, истражувања и иницијативи кои ја обликуваа работата на МНЗА.
Со оваа презентација сакаме да оддадеме признание на сите што придонеле, да се потсетиме на важните моменти и да го зацртаме патот кон иднината.
Ве поканувам со внимание да го проследиме видео приказот: „МНЗА – 25 години посветеност и успех“.
Културно-уметничка изведба
Почитувани гости, членови на здружението и пријатели,
Денес, на оваа свеченост, имаме чест да уживаме во еден посебен музички момент, исполнет со емоција, љубов и искрена посветеност.
На сцената ќе ни се придружи Кан Лозана, талентирано дете со аутизам, кое преку музиката ги пренесува најубавите чувства и гради мостови на разбирање. Неговата изведба на песната „Моја Македонија“ е не само музички перформанс, туку и порака на гордост, љубов кон татковината и сила што ја носи во себе.
Нека оваа изведба биде инспирација за сите нас, потсетник дека секој има свој начин да го искаже светот во кој живее.
Ве молам да го поздравиме со голем аплауз!
Во животот постојат моменти кои не само што допираат до нашите срца, туку и оставаат траен отпечаток. Ова е еден од тие моменти.
На оваа сцена ќе застане Љупчо Ѓоршески, неверојатно инспиративно дете со аутизам, кое со своите зборови и емоција ќе ни покаже дека секое дете носи светлина, надеж и посебна убавина во светот. Неговата рецитација, под наслов „Секое дете“, е дело на младата ученичка Ема Андреска, која преку своите стихови ја пренесува универзалната порака за љубов, прифаќање и важноста на секој детски глас.
Љупчо не само што ќе ни ги подари овие стихови, туку ќе ни покаже дека уметноста, зборот и изразот се мостови што нè поврзуваат сите нас.
Ве молам да го поздравиме со голем аплауз!
Денес имаме чест да оддадеме признание на едно извонредно талентирано дете – Јана Иванова, чија уметност зборува повеќе од илјада зборови.
Јана, како дете со аутизам, преку боите, облиците и емоциите создава свет што ни покажува длабоката убавина на креативноста. Нејзините слики, обединети во изложбата „Моите херои“, се поставени овде, во оваа сала, и ве поканувам да ги погледнете кога ќе излегувате.
Преку секоја слика, таа ни ја пренесува својата визија за хероите – оние кои инспирираат, даваат сила и носат светлина.
Нека нејзината уметност ни биде потсетник дека креативноста не познава граници, а талентот може да процвета кога му даваме простор да блесне.
Ве молам да ја поздравиме Јана со голем аплауз!
Видео пораки
Успехот на МНЗА не познава граници! Неговата визија, посветеност и работа се препознаени не само во Македонија, туку и далеку надвор од нејзините граници.
Со голема чест, пред нас се видео-пораки од истакнати професори, соработници на МНЗА од странство, кои ја следат и поддржуваат мисијата на МНЗА. Тие денес сакаат да го поздрават овој собир и да го честитаат големиот јубилеј – 25 години постоење и успех.
Нивните зборови се потврда дека знаењето, хуманоста и инклузијата се вредности што нè поврзуваат, без разлика каде се наоѓаме.
Ве поканувам да ги проследиме со должно внимание овие инспиративни пораки!
Доделување признанија
Драги пријатели,
Една организација не се гради само од идеи – туку од луѓе. Луѓе кои со својата посветеност, труд и поддршка ја претвораат визијата во реалност.
Денес, со голема чест, ќе доделиме плакети и благодарници на индивидуалци и институции кои низ годините несебично придонесувале за мисијата на Македонското научно здружение за аутизам.
Нивната помош, експертиза и верба во инклузијата овозможија здружението да расте, да се развива и да создава позитивни промени во животите на лицата со аутизам и нивните семејства.
Ова признание не е само симбол на благодарност, туку и поттик за сите нас – да продолжиме заедно, уште посилно и со големо срце.
Со голема почит, започнуваме со доделувањето на признанијата!
Ги поканувам секретарката и претседателот на здружението да повелат овде и да ги доделат признанијата!
Заклучок и завршни зборови на модераторот
Почитувани гости, членови и пријатели,
Со оваа свеченост одбележавме 25 години посветена работа, истражувања и поддршка за лицата со аутизам и нивните семејства. Македонското научно здружение за аутизам израсна во столб на знаење, инклузија и надеж, благодарение на заедничката посветеност на неговите основачи, истражувачи, наставници, родители и поддржувачи.
Оваа значајна годишнина не е само момент за славење, туку и поттик за идни проекти, нови истражувања и уште поголема инклузија во општеството. Нашата мисија не завршува тука – напротив, таа станува уште посилна!
Во следниот период, здружението ќе продолжи со:
Развој на нови програми за едукација и поддршка на семејствата и професионалците;
Промовирање на научни истражувања кои ќе придонесат за подобрување на квалитетот на живот на лицата со аутизам;
Поттикнување на политики за инклузија во образованието и општеството;
Засилување на соработката со меѓународни организации за размена на знаење и добри практики.
Денес славиме историја на успех, но пред нас стои иднина на нови достигнувања! Благодариме на сите што беа дел од ова патување, кои со својата работа, поддршка и љубов го направија ова здружение тоа што е денес.
Со заедничка посветеност, продолжуваме напред! Нека оваа свеченост биде потсетник за постигнатото, но и поттик за идни предизвици и успеси!
Благодарам на сите за учеството и довербата!
Покана за коктел
Ве покануваме сега да ни се придружите на коктелот, кој е организиран во холот пред салата. Ова е можност да поразговараме, да споделиме впечатоци и да се потсетиме на убави моменти од изминатите години — во пријатна и неформална атмосфера.
Продолжуваме со уметнички дел кој ќе внесе топлина и емоција во оваа свечена атмосфера.
За време на коктелот ќе имаме можност да уживаме во музички настап од талентираната уметничка Пламенка Трајковска која со својата виолина, пред вас ќе настапи и ќе ни подари момент на мир, убавина и инспирација.
M-p Розалија Бошковски, член на МНЗА и претставник од Министерството за образование и наука на свеченоста по повод 25 години МНЗА говореше на тема: „Инклузија во практиката: поддршка на ученици со аутизам во основното образование“. Настанот се одржа во свечената сала на Филозофскиот факултет во Скопје на 22 мај 2025 година со почеток во 13:30 часот. Проследете го нејзиното 9 минутно излагање.
Лицата со аутизам често имаат различни когнитивни стилови и начини на учење. Некои имаат изразена визуелна меморија, други се фокусираат на детали, а трети имаат силни аналитички способности. Многу од нив учат преку структурирани рутини, визуелни помагала и практични активности.
Лицата со аутизам учат и размислуваат на начини кои можат значително да се разликуваат од невротипичните лица, поради уникатните карактеристики на нивната невролошка структура. Иако секое лице со аутизам е индивидуално, постојат некои општи обрасци во начинот на кој тие обработуваат информации, учат и размислуваат, вклучувајќи ги следните аспекти:
Обработка на информации
Детално-ориентирано размислување: Многу лица со аутизам имаат тенденција да се фокусираат на детали наместо на целокупната слика („гешталт“). Ова често се нарекува „локална“ наспроти „глобална“ обработка. На пример, тие можат да забележат мали детали во околината или да се фокусираат на специфични аспекти на задачата.
Визуелно размислување: Некои лица со аутизам размислуваат во слики или визуелни обрасци, наместо во зборови. Ова може да доведе до силни способности за визуелно-просторна обработка, како што е запомнување на сложени шеми или мапи.
Линеарно или конкретно размислување: Абстрактните концепти или метафорите може да бидат предизвик за некои, бидејќи тие често размислуваат на конкретен, буквален начин.
Начин на учење
Силни страни во учењето:
Меморија за факти и детали: Многу лица со аутизам имаат извонредна меморија за специфични информации, особено во области од интерес (на пр., факти за возови, математика, музика).
Систематски пристап: Тие често учат добро преку структурирани и предвидливи методи, како што се рутини, визуелни распореди или јасни инструкции.
Силни интереси: Интензивниот фокус на одредени теми може да ги направи експерти во тие области, што може да се искористи за учење нови вештини.
Предизвици во учењето:
Социјално учење: Учењето преку социјална интеракција или набљудување на другите може да биде потешко поради предизвици во разбирањето на социјалните знаци.
Флексибилност: Промените во рутините или неочекуваните задачи можат да бидат предизвик, што влијае на учењето во динамични средини.
Сензорна преоптовареност: Пречувствителноста на звуци, светлина или други стимуланси може да го попречи фокусот за време на учењето.
Когнитивни стилови
Хиперфокус: Лицата со аутизам често можат да се фокусираат интензивно на задача или тема што ги интересира, понекогаш исклучувајќи други надворешни стимуланси.
Шаблон-базирано размислување: Многумина се одлични во препознавање на шаблони, што може да ги направи исклучително добри во области како математика, програмирање или музика.
Егзекутивни функции: Некои лица може да имаат предизвици со планирање, организирање или управување со времето, што може да влијае на учењето и извршувањето на сложени задачи.
Сензорна обработка
Лицата со аутизам често имаат уникатен начин на обработка на сензорните информации. На пример, тие можат да бидат пречувствителни (хиперсензитивни) или недоволно чувствителни (хипосензитивни) на звуци, светлина, текстури или мириси. Ова влијае на начинот на кој тие учат, бидејќи сензорната средина може да го олесни или попречи процесот на учење.
Комуникација и учење
Невербална или алтернативна комуникација: Некои лица со аутизам се невербални или користат алтернативни начини на комуникација (на пр., пишување, гестови, уреди за комуникација). Ова може да влијае на начинот на кој тие учат во традиционалните образовни системи.
Социјални предизвици: Тешкотиите во разбирањето на социјалните норми или невербалните знаци можат да го направат учењето во група или преку социјална интеракција покомплицирано.
Индивидуални разлики
Бидејќи аутизмот е спектар, начинот на учење и размислување варира значително. Некои лица може да бидат невербални и да имаат потреба од интензивна поддршка, додека други можат да бидат високо вербални и независни. Клучно е да се пристапи кон секое лице индивидуално, земајќи ги предвид нивните силни страни и потреби.
Поддршка за учење
За да се олесни учењето кај лицата со аутизам, често се користат:
Визуелни помагала: Дијаграми, распореди и слики можат да помогнат во структурирањето на информациите.
Структурирана средина: Предвидливите рутини и јасните инструкции го олеснуваат учењето.
Индивидуализирани пристапи: Прилагодувањето на наставните методи на специфичните интереси и потреби на лицето е клучно.
Сензорна поддршка: Создавање на средина со намалени сензорни стимуланси (на пр., тивка училница) може да го подобри фокусот.
Почитуван декан на Филозофскиот факултет проф. д-р Оливер Бакрески, почитуван продекан проф. д-р Огнен Спасовски, ценети членови на МНЗА, драги гости, родители, деца со аутизам, студенти и пријатели на Македонското научно здружение за аутизам,
Дами и господа,
Денес сме овде заедно, обединети од нашата заедничка визија и посветеност, за да одбележиме значаен јубилеј – 25 години постоење на нашето здружение. Создадени на крајот на минатиот милениум, успешно чекориме во новиот милениум! Четврт век исполнет со напорна работа, несебична поддршка и трајни заложби за подобрување на животот на лицата со аутизам и нивните семејства.
Во текот на овие години, Македонското научно здружение за аутизам прерасна во силен сојузник на институциите, организациите и професионалците кои се борат за подобра инклузија, образование и поддршка за лицата со аутизам. Ние, членовите, изградивме заедница заснована на разбирање, почит и солидарност.
Почетоците беа скромни, но исполнети со голема решителност за успех. Еден мајски ден, заедно со професорите Спироски и Ајдински (за жал веќе покоен), ја инициравме идејата за основање на здружението. Наскоро ни се придружија доцентите Василевска и Копачев, а здружението официјално го регистриравме во тогашниот Основен суд 1 во Скопје. Основачкото собрание, кое се одржа на 22 мај 2000 година на Медицинскиот факултет, собра 15-тина колеги и колешки од Институтот за дефектологија и Институтот за имунобиологија и хумана генетика. Од тогаш па наваму, ова здружение растеше, се развиваше и надминуваше бројни предизвици, но секогаш остануваше доследно на својата мисија.
На овој свечен ден, 22 мај, сакам да упатам искрена благодарност до сите вас – членовите, поддржувачите, волонтерите – кои несебично го вложивте својот труд, знаење и љубов за да го направиме здружението она што е денес. Вашата посветеност и хуманост се најголемата инспирација за сите нас!
Во текот на овие 25 години, нашето здружение постигна бројни значајни достигнувања:
Со цел да се подигне свеста и знаењето за аутизмот, нашето здружение организираше едукативни активности кои вклучуваа домашни и меѓународни експерти. Имено, бевме организатори или соорганизатори на 6 семинари и симпозиуми во земјата и странство, 5 меѓународни конференции кај нас и надвор од Македонија, организиравме три трибини за Даун синдром со колеги од Хрватска, десетина работилници, а во последните пет години организиравме околу 50 вебинари со светски експерти во областа на аутизмот, како и со наши професионалци. Остварени се студиски посети во Полска, Естонија, Холандија, Англија, Германија, Србија, Хрватска и други држави. МНЗА во моментот е соиздавач на списанието Journal of Health and Rehabilitation Sciences, чиј што издавач е Универзитетот Alma Mater Europaea од Словенија, а во минатото беше и соиздавач на други две списанија.
Долго време на факултетот или во приватните центри нудевме бесплатни дијагностички услуги и совети за третман на децата со аутизам и нивните семејства.
Залагајќи се за правата на децата со аутизам, успеавме да обезбедиме подобри услови за инклузивно образование во училиштата и редовните наставни програми.
МНЗА учествуваше во 20 научни истражувања и проекти главно меѓународни, кои придонесоа за подобро разбирање и поддршка на лицата со аутизам.
Во време на трите пандемиски години дававме онлајн поддршка преку советување, емотивна поддршка и информации за правата и услугите достапни за лицата со аутизам.
Редовно укажувавме за потребата од вработување на возрасните лица кај надлежните авторитети преку иницијативи кои помагаат на лицата со аутизам да најдат работа.
Залагајќи се за правата на децата со аутизам, успеавме да обезбедиме подобри услови за инклузивно образование во училиштата и редовните наставни програми.
Секој човек со аутизам е единствен, со свои способности, потреби и начини на изразување. Тие ни носат нови перспективи, збогатувајќи ја нашата заедница со нивната посебност, таленти и неисцрпна енергија.
Македонското научно здружение за аутизам има незаменлива улога во поддршката на оваа популација. Нашата посветеност, труд и љубов кон лицата со аутизам придонесоа за значајни промени во македонското општество.
Благодарение на МНЗА, многу семејства ја добиваат неопходната помош и поддршка. Здружението ја подигнува свеста за аутизмот, промовирајќи разбирање, прифаќање и емпатија. Преку едукација и истражувања, се подобруваат условите за живот на лицата со аутизам, помагајќи им да ги развијат своите потенцијали и да ја најдат својата улога во општеството.
Нашите активности не само што нудат директна поддршка на лицата со аутизам и нивните семејства, туку ја поттикнуваат заедницата да се обедини и да стане поинклузивна. Создаваме средини каде што разликите се слават, каде што секоја индивидуа е вреднувана и разбрана.
МНЗА е столб на надеж и промена, доказ дека љубовта, разбирањето и заедничката работа можат да го направат светот подобро место за сите. Нашата посветеност е од непроценливо значење за општеството, а нашиот труд покажува дека заедно можеме да изградиме инклузивна и поддржувачка средина.
Аутизмот е глобален предизвик, кој бара внимателност, емпатија и поддршка од сите нас. Но, преку посветеност, разбирање и заедничка акција, можеме да создадеме подобар и поправеден свет за лицата со аутизам и нивните семејства. Постојат значителни предизвици што ги носи оваа состојба, како што се:
Рано дијагностицирање и интервенција: Во многу земји, дијагностицирањето на аутизмот доцни, што може да го ограничи пристапот до рана интервенција и поддршка. Сметаме дека овде направивме прогрес во однос на состојбата пред 2000 година.
Пристап до едукација: Образовните системи во многу земји не се адаптирани за потребите на децата со аутизам, што значи дека тие не добиваат квалитетна и инклузивна едукација. На ова поле авторитетите од нашата држава мора да работат уште многу.
Свест и разбирање: И покрај напорите за подигнување на свеста, постојат многу стереотипи и предрасуди за луѓето со аутизам. Ова може да доведе до социјална изолација и неразбирање.
Пристап до здравствена нега: Многу лица со аутизам и нивните семејства немаат пристап до неопходната здравствена и психолошка нега и поддршка.
Правна заштита: Во многу земји, лицата со аутизам немаат соодветна правна заштита и поддршка за нивните права и интереси.
Светската здравствена организација и други меѓународни организации активно работат на подигнување на свеста, подобрување на условите и промовирање на прифаќањето на лицата со аутизам во општеството.
Еден од значајните чекори во оваа мисија беше одлуката на Обединетите нации да го прогласат 2 април за Меѓународен ден за подигнување на свеста за аутизмот, поттикнувајќи глобално разбирање и поддршка. Македонското научно здружение за аутизам со гордост беше пионер во Македонија, чествувајќи го овој ден уште во 2011 година, само четири години по неговото официјално прогласување.
Во три наврати организиравме големи манифестации, а заедно со група родители имавме чест да бидеме примени од поранешниот Претседател на Републиката, д-р Ѓорге Иванов. Овие моменти беа важен сигнал дека аутизмот е прашање кое заслужува внимание, грижа и посветеност од целото општество.
Глобалната заедница мора да работи заедно, градејќи поинклузивно, поподдржувачко и поправедно општество за сите. Иако предизвиците се големи, секој чекор напред носи значајно подобрување во животот на милиони луѓе ширум светот.
Дозволете ми на крајот, со длабока почит и искрена благодарност, да им се заблагодарам на основачите и на сите членови—и минати и сегашни—кои со својата несебична посветеност го изградија ова здружение во она што е денес.
Особена благодарност упатувам до Филозофскиот факултет во Скопје, нашиот дом и силен поддржувач низ годините, како и до родителите и семејствата на лицата со аутизам во Македонија, кои веруваа во нас и продолжуваат да ја градат оваа заедница со својата доверба и поддршка.
Голема благодарност заслужуваат МЦМС, Министерството за финансии, Министерството за образование и наука, кои во почетокот ни помогнаа со финансирање на значајни проекти, како и нашите партнери од земјите на ЕУ и Европската комисија, кои со својата поддршка го овозможија нашето активно учество во меѓународни проекти, каде и денес играме значајна улога.
Неизмерно сме благодарни на сите донатори и поддржувачи, чии имиња ќе бидат истакнати во делот за доделување на благодарници, како и на м-р Ирена Стојановска, Теа Петрушева, м-р Фики Гаспар, Весна Филиповска, м-р Розалија Бошковски, Стојан Андонов и на студентките од Институтот за специјална едукација и рехабилитација, кои со својата ангажираност и посветеност го поддржаа организациски овој денешен свечен настан.
Оваа прослава не би била возможна без вас—без вашата посветеност, љубов и безусловна поддршка. Ви благодарам што сте дел од оваа приказна и што заедно продолжуваме да градиме подобро, поправедно и поинклузивно општество!
Нека оваа прослава ни биде потсетник дека нашата борба за подобар и поправеден свет за лицата со аутизам не застанува тука. Да продолжиме заедно да се залагаме за позитивни промени и да создадеме уште поголеми успеси во годините што доаѓаат!
Почитувани членови на Македонското научно здружение за аутизам, почитувани гости, пријатели,
Дозволете ми, најнапред, да ја искажам мојата искрена благодарност за можноста да се обратам денес, на овој свечен и значаен настан, по повод 25-годишниот јубилеј на едно здружение што оставило длабок, неизбришлив траг во нашето општество – Македонското научно здружение за аутизам.
Овој јубилеј е повеќе од обична бројка. Тој претставува четврт век истрајна посветеност, континуирано залагање и ненаплатлива грижа за една од најранливите категории во нашето општество – лицата со нарушувања од аутистичниот спектар и нивните семејства.
Аутизам не е само дијагноза – тоа е начин на постоење. За родителите, како мене, секој ден е нов предизвик. Секој напредок е значаен, секој застој – болен. Но кога на тој пат не си сам, кога постојат стручњаци кои не само што истражуваат, туку и сочувствуваат, тогаш тежината се дели, а надежта се умножува.
Македонското научно здружение за аутизам, во изминатите 25 години, не беше само стручна институција. Вие станавте партнер, поддржувач, навигатор и иноватор. Ваша примарна улога не беше само да ги проширувате научните сознанија за аутизмот, туку и да ги доближите тие сознанија до оние кои најмногу ги потребуваат – семејствата, наставниците, стручните лица на терен.
Вашите истражувања, обуки, јавни настапи, конференции и публикации придонесоа за:
– подигнување на јавната свест,
– подобрување на раната детекција и интервенција,
– воведување на научно засновани пристапи во работата со деца со аутизам,
– креирање политики и препораки кои придонесуваат за инклузивно образование и социјална интеграција.
Но она што, можеби, е поважно од сето тоа, е што никогаш не заборавивте дека зад секое дете стои една приказна. Зад секоја дијагноза стои едно семејство. Зад секој напредок стои тимска работа – каде што родителите и професионалците се партнери, а не набљудувачи.
Како родител, можам да кажам дека нашето семејство ја почувствува вашата поддршка во најкритичните моменти. Не само со информации, туку со емпатија. Не само со водичи и семинари, туку со разбирање и време. Во моменти кога системот понекогаш се чини бавен и нечуен, МНЗА беше гласот што нѐ потсетуваше дека никој не треба да биде оставен сам.
Исто така, не можам да не ја истакнам вашата улога во интердисциплинарниот пристап кон аутизмот. Вашата соработка со психолози, логопеди, педагози, дефектолози, медицински лица, но и со родителски здруженија, е пример за тоа како науката и практиката можат – и мораат – да одат рака под рака.
Гледајќи напред, верувам дека иднината носи нови предизвици, но и нови можности. Во ерата на невроразновидноста, каде што се поттикнува не само прифаќањето туку и славењето на различноста, верувам дека МНЗА ќе продолжи да биде клучен двигател на промени.
Ни претстои борба за:
– уште посеопфатна инклузија,
– достапни и квалитетни интервенции,
– дигитална поддршка и алатки за комуникација,
– системска поддршка за семејствата во секоја фаза од животот на детето.
Затоа, денес не само што славиме, туку и се обврзуваме. Се обврзуваме дека ќе продолжиме да соработуваме, да учиме едни од други, да го слушаме гласот на семејствата, но и гласот на самите лица со аутизам – зашто тие се најважните сведоци на сопствената реалност.
Ви благодарам што сте тука. Ви благодарам што не се откажувате. Ви благодарам што верувате во потенцијалот на секое дете, без разлика на неговите предизвици.
THE SOCIETY PERFORMS ESSENTIAL SERVICE IN PROVIDING EVIDENCE-BASED INFORMATION FOR RESEARCHERS. TEACHERS, CLINICIANS, FAMILIES AND THE COMMUNITY IN GENERAL ON HOW TO DIAGNOSE THE CONDITIOIN AND PROVIDE APPROPRIATE SUPPORT.
AUTISM MUST BE DIAGNOSED BY A TEAM OF SPECIALISTS. IN SOME COUNTIRES POOR DISAGNOSTIC PRACTICES HAVE LED TO INFLATED PREVALENCE FIGURES.
AS THE CONDITION IS A BROAD SPECTRUM, EACH PERSON DIAGNOSED REQUIRES AN INDIVIDUALLY DESIGNED SUPPORT PLAN, REQUIRING SKILLED TEACHERS AND CLINICIANS.
I RECALL THE INSIGHTFUL PRESENTATION PROFESSOR VLADIMIR TRAJKOVSKI GAVE IN 2023 TO THE ALMA MATER EUROPAEA CONFERENCE. HE REPORTED ON HIS STUDY OF AUTISM CURRICULUM IN SOUTH EUROPEAN COUNTRIES. HIS CALL FOR AUTISM TO BE A COMPULSORY SUBJECT IN DEPARTMENTS OF SPECIAL EDUCATION, REHABILITATION, PEDAGOGY, PSYCHOLOGY AND MEDICINE WAS MOST VALUABLE.
AGAIN MY WARM CONGRATULATIONS FOR YOUR IMPORTANT WORK IN AUTISM.
