Почитувани родители на АСН, колешки и колеги,
Tag: МНЗА
Прирачник за родители на деца со состојби од аутистичен спектар и професионалци од нивниот круг на поддршка
ПРЕДГОВОР
Состојбите од аутистичен спектар не престануваат да ја интригираат светската и домашна јавност пред сè поради зачестеноста во нивното појавување, поради нејасните механизми за појава на состојбата и, секако, уште повеќе поради непостоењето унифициран третман. Тешкотиите во сферата на социјалниот развој и остварувањето интеракција и комуникација со средината се сметаат за клучна вулнерабилност кај аутизмот. Тешкотиите во социјалното функционирање се најсилниот фактор што ја предвидува дијагнозата, но и прогнозата кај овие состојби. Во последната декада, истражувањата потврдуваат дека овие рани отстапувања во социјалниот развој придонесуваат за развој на широк спектар предизвици во учењето, што понатаму имаа негативно влијание врз целокупниот развој на детето и врз неговото приспособување во средината.
Нашето практично и теоретско искуство го негира сфаќањето дека децата со аутизам не се социјални или дека немаат желба за социјална интеракција и комуникација. Напротив, децата со состојби од аутистичниот спектар често не располагаат со вештини за секојдневно социјално однесување, па овие тешкотии треба да се препознаат и да се опфатат во една сеопфатна индивидуална програма. Со оглед на важноста на социјалните интервенции за децата со аутизам, императив за професионалците и родителите е да имаат пристап до ресурси посветени на социјалното однесување.
Прирачникот што е пред вас нуди различни пристапи, практики и сугестии базирани на докази за родителски вештини за деца и млади со аутизам. Важно е да се нагласи дека поради хетерогената природа на состојбите од аутистичен спектар, но и воопшто во однос на различните родителски стилови, не постои еден унифициран пристап. Имено, пристапи што се ефикасни кај едно дете, може да се несоодветни и/или неефикасни кај друго. Затоа овој прирачник треба да се третира како водич, имајќи ја предвид варијабилноста на успешноста на одреден пристап во зависност од детето. Сепак, принципите опишани од авторите можат да имаат широка примена и да им бидат од корист на голем број семејства на деца со состојби од аутистичниот спектар. Истовремено, овој прирачник е вредна алатка што ќе им користи на различни профили професионалци вклучени во поддршката на децата во нивната секојдневна работа. Освен семејствата, при конципирање на овој прирачник ги имавме на ум наставниците, специјалните едукатори и рехабилитатори, логопедите, психолозите, педагозите, медицинарите, негувателите во градинките, социјалните работници, личните и образовните асистенти, како и идните професионалци, како што се студентите од Институтот за специјална едукација и рехабилитација и многу други стручни профили кои ќе покажат интерес за оваа тема.
Прирачникот „Поддршка на социјалниот развој и позитивното родителство“ претставува прво вакво четиво објавено во земјава, и тоа на три јазици: македонски, англиски и албански. Во него се обработени 7 поглавја, со кои целосно се опфатени курикулумот за едукација на професионалци и родители и обуките реализирани во неколку јавни установи од социјалната заштита и преку серија виртуелни работилници и вебинари во периодот од јануари до јуни 2020 година. Воведниот дел, во кој се дадени основните карактеристики на ова первазивна состојба, е подготвен врз основа на материјалот изработен од проф. д-р Владимир Трајковски, користен за потребите на обуките. Второто поглавје ги опишува развојните аспекти на социјалните вештини и социјалната комуникација и најчестите предизвици со кои се соочуваат децата со аутизам. Во третото поглавје се дадени насоки за процена на социокомуникациските вештини и рамка за планирање на интервенцијата. Четвртото поглавје ги објаснува практиките базирани на докази и видовите пристапи во подучувањето на оваа ранлива категорија деца. Овие три поглавја се подготвени врз основа на материјалот користен за потребите на обуките, а изработен од м-р Ивана Василевска Петровска. Во петтото поглавје, големо внимание е посветено на начините и алатките за поддршка на детето, и тоа: организациска поддршка, социјалната поддршка, поддршката на комуникацијата и бихејвиоралната поддршка. Петтото поглавје е подготвено врз основа на материјали изработени од м-р Ивана Василевска Петровска и проф. д-р Владимир Трајковски, кои беа користени за потребите на обуките.
Во поново време се зголемува и нашето разбирање за огромното влијание на сензорната чувствителност кај состојбите од спектарот, па на оваа тема е пристапено од практичен аспект во шестото поглавје, кое е подготвено од проф. д-р Владимир Трајковски. Последниот дел, но не и најмалку важен, е сексуалниот развој и сексуалната едукација, неизоставно врзани со социјалното однесување на децата. Седмото поглавје е подготвено врз основа на материјалите искористени за потребите на обуките, а изработени од м-р Тања Станкова.
Прирачникот изобилува со голем број илустрации и примери од практиката што ќе бидат од голема помош за професионалците и родителите.
Ја изразуваме нашата благодарност до рецензентите м-р Радмила Стојковска Алексова и Ирена Лозана, за укажаните забелешки и вредни предлози за приближување на ракописот до неговите ценети читатели. Голема благодарност заслужуваат вработените во канцеларијата на УНИЦЕФ во Скопје и Владата на Обединетото Кралство за финансиската поткрепа на овој прирачник.
Скопје, јули 2020 година
Авторите
Прирачникот на три јазици со слободен пристам можете да го симнете на следниот ЛИНК.
Осми вебинар: Пристапи, стратегии и поддршка во социјалната интервенција за деца со состојби од аутистичниот спектар
Почитувани колешки и колеги, драги родители
Со особена чест сакаме да ве поканиме на осмиот вебинар што ќе се одржи во четврток на 25 јуни со почеток во 12:00 часот во рамките на серијата вебинари што веќе подолго време ги одржуват членовите на Македонското научно здружение за аутизам. Вебинарите се дел од пректот: „Социјални вештини и позитивно родителство кај деца со АСН“, финансиски подржан од УНИЦЕФ МК и Амбасадата на Велика Британија во Македонија. Осмиот вебинар е со наслов: „Пристапи, стратегии и поддршка во социјалната интервенција за деца со состојби од аутистичниот спектар“, а ќе го реализира м-р Ивана Василевска Петровска, потпретседател на МНЗА. Модератор ќе биде Александра Карагирова, член на МНЗА.
Вебинарот е наменет за специјални едукатори и рехабилитатори, психолози, наставници, студенти, родители и сите кои се заинтересирани за оваа област.
Доколку сакате да учествувате повелете регистрирајте се на следниот ЛИНК. Втората опција е да го следите преку официјалнит Јутјуб канал на Macedonian Scientific Society for Autism.
ИО на МНЗА
Седми вебинар: Процена и планирање на интервенција кај аутизмот
Почитувани колешки и колеги, драги родители
Имаме чест да ве поканиме на седмиот вебинар што ќе се одржи во четврток на 18 јуни со почеток во 12:00 часот во рамките на серијата вебинари што веќе ги одржуват членовите на Македонското научно здружение за аутизам. Вебинарите се дел од пректот: „Социјални вештини и позитивно родителство кај деца со АСН“, финансиски подржан од УНИЦЕФ МК и Амбасадата на Велика Британија во Македонија. Седмиот вебинар е со наслов: „Процена и планирање на интервенција кај аутизмот“, а ќе го реализира м-р Ивана Василевска Петровска, потпретседател на МНЗА. Модератор ќе биде м-р Фики Гаспар, член на ИО на МНЗА.
Вебинарот е наменет за специјални едукатори и рехабилитатори, психолози, наставници, студенти, родители и сите кои се заинтересирани за оваа област.
Повелете регистрирајте се на следниот ЛИНК.
ИО на МНЗА
Сензорни разлики кај децата со аутизам
Сензорното искуство на светот кај децата со аутизам може да има големо влијание врз нивниот живот. „Родителите, згрижувачите и наставниците треба да бидат свесни дека проблемите со сензорната обработка можат да бидат еден од најголемите предизвици што луѓето ги доживуваат со спектарот”. – (Насон, Б., 2014).
Лицето со аутизам може да доживее тешкотии во толкување и организирање влез од она што го гледа, вкусува, допира, слуша и мириса. Сензорните сфаќања можат да станат застрашувачки или дури и болни и можат да доведат до голема вознемиреност.
„Гледајте се себеси смирено и опуштено. Одеднаш, стерео експлодира во ушите и некој ве удира по раката… За некој со проблеми со сензорна обработка, таквата аудитивна хиперсензитивност може да се појави во бучна училница или ходник. Ваквата преосетливост на допир може да се појави со рутинско џогирање во училишниот ходник или случајно допирање од врсници. Со други зборови, секојдневниот живот станува преголем”. – (Ченг, М., 2005).
Поради сензорни чувствителности, некој со аутизам може да:
- прикаже невообичаено однесување со сензорно барање, како што се: шмркање предмети или намерно зјапање во движечки предмети.
- прикаже невообичаени однесувања на сензорско избегнување, вклучително и избегнување на секојдневните звуци и текстури, како фен за коса, ознаки за облека, правосмукалки и песок.
- прикаже само-стимулативни однесувања на пр. тапкање се кај слепоочницата, мафтање со рацете, скокање со прстите.
- биде толку интензивно ангажиран со омилена сензација или активност што не може да открие опасност.
Седумте сетила
Покрај вообичаено признатите „5 сетила” (вкус, допир, слух, вид и мирис), лицето со аутизам може да реагира на две дополнителни сетила: вестибуларните и проприоцептивните сетила. Овие сетила влијаат врз рамнотежата, моторните вештини и свеста на телото.
Хипер или хипо?
Многу луѓе со аутизам имаат тешкотии во обработката на секојдневните сензорни информации. Тие можат да бидат хипер чувствителни (премногу реактивни) или хипо-чувствителни (недоволно реактивни) на сензорниот влез или да доживеат фрагментирани или искривени сфаќања.
Одговорите на едно лице на сензорни искуства може да варираат од еден до друг ден. Неколку денови тој или таа може да бараат одредени сетилни искуства, но во други денови тој или таа може активно да го избегне истото искуство.
„Светли светла, пладневно сонце, рефлектирани светла, сијалички, флуоресцентни светла; секоја се чинеше дека ми ги гледаше очите. Заедно, острите звуци и светлите светла беа повеќе од доволно за да ги преоптоварам сетилата “. – Лијан Холидеј Вили.
Интервенции за помош при сензорни тешкотии при обработка
Измената на околината е најпристапна интервенција за тешкотии во сензорното процесирање. Ова вклучува проценка на карактеристиките на сензорна обработка на детето со разгледување на нивните реакции на секојдневните искуства и модифицирање на аспектите на овие искуства за да се спротивстават на нивните хипер или хипо сензибилитети. На пример, дете кое е презаситено од врева и гужва во средниот училишен ходник меѓу часовите, може да се охрабри да носи худи-топка и да слуша музика на MP3 плеер за време на транзицијата меѓу часовите за да ја усмери неговата визуелна и аудитивна стимулација. Повеќе идеи за модификација на животната средина за деца со тешкотии во процесирањето на сензорот во училиште и дома, се достапни на нарушувањето на сензорната обработка.
Што е „стимулирање” ?
Сите луѓе се вклучуваат во однесувања за да помогнат во регулирањето на нивната сензорна околина. Кога се одразуваат овие однесувања, тие стануваат познати како „стимулирање”. Количината и видот на стимулирање на индивидуа со аутизам многу варира од личност до личност. На пример, некои лица со аутизам може да имаат благо стимулирање, додека други поминуваат многу време на стимулирање. Повеќето форми на стимулирање се повторливи или невообичаени движења на телото или звуци. Стимулирањето може да вклучува:
- маниризми на рацете и прстите, како чукање со прстите и мафтање со рацете
- мрдање на телото напред и назад додека седи или стои
- држење на телото – држење на рацете или прстите под агол или навалување на грбот додека седи
- визуелна стимулација – гледање на нешто странично, гледање на вртење на предмети или треперење на прстите или предмети близу очите
- повторливо однесување како отворање и затворање на врати или прекинувачи што трепкаат
- објекти за џвакање
- слушање на истата песна или бучава одново и одново.
„Кога скокам, се чини дека чувствата ми одат нагоре кон небото. Навистина, мојата желба да бидам проголтан од небото е доволна за да се развесели моето срце. Кога скокам, можам да ги почувствувам деловите на моето тело навистина добро, исто така и моите врзани нозе и рацете што ми плескаат – и тоа ме прави да се чувствувам така, толку добро “. – Наоки Хигашида.
Ако некое лице со аутизам е хиперсензитивно, стимулирањето може да се смири. Може да им помогне да се фокусираат, а со тоа да го намалат сензорното преоптоварување. Во случај на луѓе кои доживуваат хипо – чувствителност, стимулирањето може да ја зголеми стимулацијата и да им помогне подобро да се фокусираат на нивната околина или на активноста што им е на располагање.
„Моето сослушување е како да имате засилувач на звук поставено на максимална гласност. Ушите ми се како микрофон што крева и засилува звук. Имам два избора: 1) да ги вклучам ушите и да се збогатам со звук или 2) да ги затворам ушите […] Не можам да ја модулирам стимулацијата што доаѓа. Открив дека можам да исклучам болни звуци со вклучување во ритмичко стереотипно аутистично однесување “. – Темпл Грандин.
Дополнителни информации за стимулирање може да се најдат преку веб-статијата за Подигање на детска мрежа, „Нарушување и спектар на аутизам“. Како што е забележано во овој веб-напис, стимулирањето не е нужно лошо, сè додека тоа не му штети на вашето дете. Некои само-повредливи стимулирачи – на пример, силно гризење со рака – може да произлезат од голема вознемиреност. Ако сте загрижени за стимулативно однесување на вашето дете, се препорачува да разговарате со лекарот на вашето дете. Општ лекар може да ве упати кај педијатар или професионален терапевт (ОТ) за сензорна проценка.
Говорот кај аутизмот
Скоро половина од децата со аутизам кои зборуваат малку или без никакви зборови имаат когнитивни вештини што ги надминуваат нивните вербални способности, според најголемата студија на таканаречените „минимално вербални” деца со аутизам. Наодите ја доведуваат во прашање распространетата претпоставка дека децата со аутизам кои имаат тешкотии со говорот, исто така, имаат мала интелигенција.
„Она што мислам дека е навистина интересно е дека кај децата кои имаат многу ограничени нивоа на јазик, има поголема когнитивна варијабилност отколку што очекувате”, вели водечкиот истражувач Ванеса Бал, доцент за психијатрија на Универзитетот во Калифорнија, Сан Франциско.
Студијата, објавена на 30 јули во списанието за детска психологија и психијатрија, исто така, открива дека бројот на деца со аутизам класифицирани како минимално вербални зависи од тестот што се користи за идентификација на овие деца.
„Можеби е лесно да се стават овие деца во категорија затоа што тие не зборуваат, но овој документ се покажува како не толку точен”, вели Изабел Солиерес, вонреден професор по психологија на Универзитетот Квебек во Монтреал, која не беше вклучена во студијата. „Во зависност од тестот што ќе го одберете, ќе добиете многу различни одговори”.
Бал и нејзините колеги анализирале податоци за јазични вештини на 1470 деца на возраст од 6 до 17 години од Simons Simplex Collection (SSC), регистар за аутизам финансиран од фондацијата Симонс, родителска организација Спектар. Преку ССЦ, истражувачите имаа пристап до резултати од пет стандардизирани тестови кои го проценуваат јазикот.
Тешко дефинирање:
Два од овие тестови – Распоредот за дијагностичко набљудување на аутизмот (АДОС) и Ревидираното дијагностичко интервју за аутизам – ги класифицираат децата како минимално вербални, доколку користат само еден збор или едноставни фрази, како што се „сакате сок”.
Другите три теста користат различни критериуми. Еден ги класифицира децата како минимално вербални, ако се потпираат првенствено на гестови и единечни зборови за комуникација. Друг ги става децата во таа категорија ако воопшто не користат фрази или реченици. Третиот користи речник од 25 или помалку зборови како репер.
Од целата ССЦ група, 18% биле минимално вербални според барем еден тест. АДОС обележа скоро 93% од овие минимално вербални деца. Спротивно на тоа, тестот наречен Винделандова Скала на адаптивното однесување опфаќа само 26%.
Истражувачите откриле само делумно преклопување кај децата чии тестови се идентификувани како минимално вербални: 41% од минимално вербалните деца постигнале како такви на три или повеќе тестови и 23% ги исполнувале критериумите на два теста. Останатите 36% се квалификуваа како минимално вербални на само еден тест.
Несогласувањата претставуваат предизвик за истражувачите кои ги проучуваат минимално вербалните деца со аутизам, вели Кони Касари, професор по човечки развој и психологија на Универзитетот во Калифорнија, Лос Анџелес, кој не бил вклучен во студијата. „Ние се бориме со тоа како да дефинираме кои се минимално вербални деца”, вели тој.
Интелектуална поделеност:
Непостојаноста помеѓу мерките им отежнува на истражувачите да ги споредат резултатите од една студија со друга, вели Бал.
Но, ниеден тест не може да ги опфати сите минимално вербални деца со аутизам. „Постои огромна варијабилност кај оваа популација и нема дефиниција да го опфати целиот спектар на деца”, вели Хелен Тагер – Флусберг, директор на Центарот за истражување на аутизмот од Универзитетот во Бостон, која не беше вклучена во работата.
Бал и нејзините колеги исто така испитувале резултати од тестови кои содржат само некои прашања што бараат јазик. Користејќи ги овие резултати, истражувачите ги споредиле вербалните когнитивни вештини на децата, како што е нивната способност да именуваат предмети, со нивната изведба на невербални задачи, како што се цртежите на линиите за копирање.
Откриле дека без оглед на методот што се користи за класифицирање на децата како минимално вербални, 43 до 52 % од минимално вербалните деца имаат значително повисоки невербални резултати од вербалната интелигенција. Спротивно на тоа, обично децата во развој имаат тенденција да постигнат слични оценки на вербалните и невербалните делови на тестовите за интелигенција, вели Бал.
Наодите сугерираат дека тешкотиите во јазикот не произлегуваат од когнитивни проблеми кај деца со аутизам. „Мислам дека треба да бараме некаде на друго место”, вели Солиерес. Некои деца може да имаат проблеми со развивање јазик затоа што имаат тешкотии да имитираат други или да поместуваат делови од устата или лицето, на пример.
Минимално вербалните деца со аутизам кои имаат релативно силни когнитивни вештини можат да имаат корист од третмани различни од оние кои имаат помала когнитивна способност, вели Бал. „Обидот да ги разделиме клинички е важен”, вели таа.
Шести вебинар: Развојни аспекти на социјалните вештини и предизвици кај аутизмот
Почитувани колешки и колеги, драги родители
Имаме чест да ве поканиме на шестиот вебинар што ќе се одржи во четврток на 11 јуни со почеток во 12:00 часот во рамките на серијата вебинари што веќе ги одржуват членовите на Македонското научно здружение за аутизам. Вебинарите се дел од пректот: „Социјални вештини и позитивно родителство кај деца со АСН“, финансиски подржан од УНИЦЕФ МК и Амбасадата на Велика Британија во Македонија. Шестиот вебинар е со наслов: „Развојни аспекти на социјалните вештини и предизвици кај аутизмот“, а ќе го реализира м-р Ивана Василевска Петровска, потпретседател на МНЗА. Модератор ќе биде Весна Филиповска, секретар на МНЗА.
Вебинарот е наменет за специјални едукатори и рехабилитатори, психолози, наставници, студенти, родители и сите кои се заинтересирани за оваа област.
Повелете регистрирајте се на следниот ЛИНК.
ИО на МНЗА
Претставување на презентерите на вебинарите – Фики Гаспар
Почитувани колешки и колеги,
Денес ви го претставуваме следниот презентер на петтиот вебинар што ќе се одржи на 04.06.2020 во 12:00 часот преку платформата Zoom, а тоа е членот на ИО на МНЗА, м-р Фики Гаспар.
Фики Гаспар е лидер и одговорно лице на тимот со кој што раководи. Брзо приспособлив на повеќе активности, со способност за многубројна калкулација на разни исходи во одредена акција и личност со високо ниво на перцепција на активностите. Високо образование завршува во 2016 година на Универзитетот “Св.Кирил и Методиј” во Скопје и се здобива со титулата Дипломиран психолог. Во 2019 година Фики Гаспар магистрира на Универзитетот “Св.Кирил и Методиј” и се здобива со титулата магистер педагошки психолог.
Во периодот од 2016 до 2017 година, Гаспар посетува Неурофидбек тренинг и станува неурофидбек терапевт. Во 2017 година станува соработник во “Св.Кирил и Методиј” – Центар за посебни потреби, а истата година е и предавач во Косово. Во периодот од 2018 до 2019 година, Фики е дел од Едукацијата за Клиничка невропсихологија со невропсихолошка дијагностика, во организација на “Когниција” – Центар за невропсихологија, психотерапија и психологија. Тој во 2018 година се зачленува во Македонското научно здружение за аутизам, каде што во 2019 година станува и член на извршниот одбор. Во 2019 година учествува и во Инклузивна Училница Ерасмус +, а покрај тоа е и член во ПСИХЕСКО – Зружение на студенти по психологија. Своите вештини и искуства ги надоградува постојано посетувајќи бројни обуки и конференции.
Фики Гаспар моментно е управител на “Гаспар”- Центар за психофизичко здравје, неурофидбек терапевт и директор на Фондација “Митра Толупова” која работи на подобрување на психофизичкото здравје, афирмирање и инклузија во сите сфери на општественото живеење на лицата со попреченост, како и организирање и спроведување на едукативни настани, работилници и проекти.
Распоред на вебинарите за месец јуни
Почитувани родители, драги колешки и колеги,
Досега ние членовите од МНЗА завршивме 4 вебинари во месец мај. Остануваат уште 5 вебинари да се реализираат во месец јуни. Вебинарите се реализираат секој четврток во 12:00 часот на платформата Zoom, а се пренесуваат или во живо или одложено на официјалната Фејсбук страница на МНЗА и официјалниот Јутјуб канал на МНЗА. Вебинарите се во рамките на АСП програмата, а се финансиски поддржана од канцеларијата на УНИЦЕФ во Македонија и амбасадата на Велика Британија во Скопје.
Во продолжение преглед на презентерите, модераторите и насловите на темите за месец јуни. Придружете ни се!
5. Родителски групи за поддршка | Презентер
Фики Гаспар 4 јуни 12:00 часот |
Модератор
Владимир Трајковски |
6. Развојни аспекти на социјалните вештини и предизвици кај аутизмот | Ивана Василевска Петровска 11 јуни 12:00 часот | Весна Филиповска |
7. Процена и планирање на интервенција | Ивана Василевска Петровска 18 јуни 12:00 часот | Фики Гаспар |
8. Пристапи, стратегии и поддршка во интервенцијата | Ивана Василевска Петровска 25 јуни 12:00 часот | Александра Карагирова |
9. Активности за социјален и комуникациски развој | Весна Филиповска
30 јуни 12:00 часот |
Ивана Василевска Петровска |
ИО на МНЗА
Петти вебинар: Родителски групи за поддршка
Драги родители, почитувани колешки и колеги
Имаме чест да ве поканиме на петтиот вебинар што ќе се одржи во четврток на 4 јуни со почеток во 12:00 часот во рамките на серијата вебинари што веќе ги одржуват членовите на Македонското научно здружение за аутизам. Вебинарите се дел од пректот: „Социјални вештини и позитивно родителство кај деца со АСН“, финансиски подржан од УНИЦЕФ МК и Амбасадата на Велика Британија во Македонија. “Петтиот вебинар е со наслов: „Родителски групи за поддршка“, а ќе го реализира м-р Фики Гаспар, психолог и член на ИО на МНЗА. Модератор ќе биде проф. д-р Владимир Трајковски.
Вебинарот е наменет за родители, психолози, специјални едукатори и рехабилитатори, наставници, студенти и сите кои се заинтересирани за оваа област.
Сите заинтересирани повелете регистрирајте се на Zoom на следниот ЛИНК.
ИО на МНЗА