Аутизмот во зрелата возраст

Linkedin   
Whatsapp   

Почитувани родители, драги колешки и колеги,

МНЗА ви подготви кус водич за аутизмот во зрелата возраст и што треба да се стори за овие лица во Македонија. Водичот може да се симне од следниот ЛИНК.

Со почит,

Претседател на МНЗА

Што да направат родителите кога ќе се посомневаат дека нивното дете има аутизам?

Linkedin   
Whatsapp   

Почитувани родители на деца со АСН,

Ви подготвивме водич како да постапувате ако се посомневате дека вашето дете има аутистичен спектар на нарушување (АСН).

1. Следете го развојот на детето

Обрнете внимание на следниве знаци (особено во првите 2 години):

  • Недостаток на контакт со очи;
  • Не реагира на повик на неговото име;
  • Одбивање физички контакт или гушкање;
  • Доцнење во говорот и комуникацијата;
  • Повторувачки движења (раце, нишање);
  • Избегнување социјална интеракција;
  • Прекумерна или никаква чувствителност на звуци, светлина, допир, мирис, вкус и др.
  • Не мора да ги има сите овие знаци за да биде АСН (може само некои).

2. Разговарајте со педијатарот

  • Изнесете ги вашите грижи конкретно: „Го викам, а не се врти…“, „Не кажува ниедна реченица“, „Се изолира од другите деца“, „Не ме гледа во очи квалитетно“.
  • Побарајте упат за понатамошна евалуација.

3. Побарајте проценка од стручни лица

Контактирајте со:

  • Детски психијатар (на пр. во Заводот за ментално здравје „Младост“ – Скопје)

  • Дефектолог

    • Клинички психолог

    • Логопед

    • Македонското научно здружение за аутизам (МНЗА) – (web: https://mssa.org.mk email: president@mssa.org.mk телефон: 078-346-565  – за насоки, дијагностика и консултации.
    • ГАСПАР центар консултации и прегледи кај проф. д-р Владимир Трајковски со закажување на телефон 071-375-700.

    4. Не чекајте дијагноза за да започнете со стимулација

    • Работете дома на говор, комуникација и интеракција преку игри;

    • Воспоставете рутина и визуелна поддршка (слики, табли со знаци);

    • Побарајте помош од логопед или дефектолог, дури и пред официјална дијагноза;

    • Читајте стручна литература: книги, брошури, научни трудови и сл.

    5. Запишете ги промените и однесувањето

    • Водете дневник со одредени ситуации и реакции на детето;

    • Овој материјал ќе им помогне на стручњаците да направат подобра проценка.

    6. Побарајте поддршка

    • Разговарајте со други родители (на пр. преку МНЗА, ФБ групи или други родителски здруженија);

    • Не сте сами – раната интервенција прави голема разлика!

    7. Првичен шок и прифаќање

    • Слободно изразете ги емоциите – шокот и стравот се нормални реакции.

    • Разговарајте со семејството и блиските – објаснете што е аутизам, без срам или стигма.

    • Побарајте прва поддршка од семеен лекар или педијатар кој ќе ве упати понатаму.

    8. Дијагноза: 

    Институции што вршат дијагноза во Македонија:

    • Завод за ментално здравје на деца и младинци – Скопје (познат како „Младост“)

    • Клиника за психијатрија – УКИМ, Скопје

    • Завод за рехабилитација на слух, говор и глас – Скопје

    • Дефектолошки, психолошки и логопедски центри (приватни), како што е ГАСПАР центарот со 4 објекти во Скопје.

    Се вклучуваат следниве стручњаци:

    • Специјалист за аутизам
    • Детски психијатар
    • Клинички психолог
    • Логопед
    • Дефектолог
    • Невролог (по потреба).

    9. Изработка на индивидуален образовен план

    • По дијагнозата, детето има право на Индивидуален образовен план (ИОП) преку училиштето или градинката.

    • Соработувајте со специјални едукатори и психолози во установите.

    10. Терапии и интервенции (достапни кај нас)

    • Медикаментозен третман и биомедицински третман исклучиво по препорака на доктор по медицина;
    • Дефектолошки третман (психомоторна реедукација);
    • Логопедска терапија – достапна во јавни и приватни логопедски центри
    • Сензорна интеграција и физикална терапија – во приватни центри
    • Психо-социјална поддршка – преку Центрите за социјална работа или невладини организации;
    • Музикотерапија;
    • Индивидуално спортување;
    • Социјализација во градинки, игротеки и сл.

    11. Едукација и инклузија

    • Детето има право на инклузија во редовни градинки и училишта.
    • Може да се побара образовен асистент преку Министерството за образование и наука.
    • Посебни училишта постојат во Скопје, Битола, Штип, Струмица, и други градови.

    12. Права од социјална заштита и финансиска поддршка

    • Право на паричен надоместок по основ на туѓа нега и помош.
    • Право на инвалидска пензија (по навршени 26 години).
    • Право на бесплатен јавен превоз во одредени општини.
    • Се остваруваат преку Центрите за социјална работа – потребна е медицинска документација.
    • ЈЗУ Здравствен дом Скопје во 2020 година формираше Служба за функционална проценка на деца и млади во чиј состав функционираат 9 стручни тима за функционална проценка на деца и млади и еден стручен тим за координација.

    13. Поддршка за семејството

    • Разговарајте со други родители – групи за поддршка се достапни на Facebook и Viber.
    • Посетете предавања, обуки, семинари и вебинари што ги организираат здруженија како што е Македонското научно здружение за аутизам.
    • Грижете се и за вашето ментално здравје – можно е да добиете психолошка поддршка преку клиники и амбуланти од јавното здравство или приватни ординации.

    14. Долгорочно планирање

    • Размислувајте за иднината – како детето ќе биде функционално и независно.
    • Истражете можности за работна инклузија и дневни центри за возрасни.
    • Застапувајте го своето дете во образовниот и здравствениот систем.

    15. Воспоставување на дневни центри за возрасни
    Во Македонија, воопшто нема специјализирани дневни центри за возрасни со аутизам. Потребни се:

    • Центри што нудат структурирана дневна активност;
    • Професионална едукација, вештини за живеење и социјализација;
    • Поддршка од дефектолози, психолози и социјални работници.

    а. Работна инклузија и заштитени работни места

    • Преку индивидуален пристап и поддршка, некои лица со аутизам можат да бидат вработени
    • Потребно е да се формираат програми за обука, адаптирани на различните способности
    • Законот за вработување на лица со попреченост треба да се применува во практика.

    б. Поддршка за независно или полунезависно живеење

    • За оние со повисоко ниво на функционалност: менторирано или придружено живеење
    • За оние со повисоки потреби: групни домови со 24-часовна грижа, наместо институционализација.

    в. Правна и социјална заштита

    • Родителите/старателите треба да се информираат за можноста за старателство, законски застапници, социјална поддршка, итн.

    Среќни Велигденски празници!

    Претседател на МНЗА

    Understanding the Autism-Nutrition Connection

    Linkedin   
    Whatsapp   

    The connection between autism and nutrition is a fascinating and complex area of study. Research highlights several key aspects:

    1. Food Selectivity: Many individuals with autism spectrum disorder (ASD) exhibit food selectivity, meaning they have strong preferences for certain foods based on texture, color, taste, or presentation. Sensory sensitivities often play a significant role in these preferences.
    2. Nutritional Deficiencies: Due to limited food repertoires, individuals with ASD may consume fewer fruits, vegetables, and dairy products, leading to deficiencies in essential nutrients like vitamin D, calcium, and zinc. These deficiencies can impact overall health and development.
    3. Gut-Brain Axis: The gut-brain connection is an emerging area of interest. Gastrointestinal issues, such as bloating or acid reflux, are common in individuals with autism and may influence behavior and well-being. Addressing these issues through diet can be beneficial.
    4. Dietary Interventions: Some families explore dietary changes, such as gluten-free or casein-free diets, to manage symptoms. While these interventions may help some individuals, they are not universally effective and should be guided by healthcare professionals.
    5. Behavioral Impact: Nutrition can influence behavior and cognitive function. For example, ensuring adequate intake of omega-3 fatty acids and vitamins may support brain health.

    MSSA President


      Ангажман на Општината во помош на децата и лицата со аутизам

      Linkedin   
      Whatsapp   

      Почитувани Општинари,

      Една општина може да преземе многу чекори за да го подобри квалитетот на услугите и животот на децата и лицата со аутизам. Еве неколку препораки:

      1. Образование
      • Поддршка за инклузивни училишта: Општината треба да се заложи за обезбедување ресурси за инклузивни училишта кои ги прифаќаат и поддржуваат децата со аутизам. Обезбедување инклузивни училишта каде што децата со аутизам имаат пристап до квалитетно образование.
      • Обука на наставници: Обука на наставници за работа со ученици со аутизам, користејќи специјализирани техники и методологии. Финансирање програми за едукација и тренинг на наставници за работа со деца со аутизам, вклучувајќи употреба на специјализирани образовни методологии.
      • Специјализирани центри: Организирање или финансиска поддршка за специјализирани образовни центри.
      • Поддршка во училниците: Воведување асистенти во училниците за да им помогнат на децата со аутизам.
      • Дигитални алатки: Користење на технологија и образовни апликации што помагаат во учењето и развојот.
      1. Здравствена заштита
      • Рана дијагностика: Финансирање или поддршка на центри за рана детекција и дијагностика на аутизам, кои можат да се најдат во рамките на локалните здравствени установи.
      • Терапевтски услуги: Обезбедување на пристап до терапевти како специјални едукатори и рехабилитатори говорни терапевти, окупациони терапевти, психолози и сензорна интеграција.

      Психолошка поддршка за семејствата: Организирање на работилници за родителите за подобро разбирање на аутизмот и справување со предизвиците, поддршка за семејствата и децата преку психолози и советници.

      1. Социјална грижа
      • Дневни центри: Создавање центри каде што лицата со аутизам можат да добиваат грижа, поддршка и социјализација во безбедна средина.
      • Финансиска помош: Програми за финансиска поддршка на семејствата на лицата со аутизам, т.е. доделување средства за семејства кои имаат лица со аутизам.
      • Советодавни услуги: Понуда на психолошка и правна помош за семејствата, програми за едукација на родителите и семејствата.

       4. Рехабилитација

      • Физичка активност: Организирање спортски и физички активности адаптирани за потребите на лицата со аутизам.
      • Тренинг програми: Оспособување за самостојност и вештини за секојдневен живот.
      • Рехабилитациони центри: Воспоставување центри за континуирана рехабилитација.
      • Работни вештини: Поддршка за лицата со аутизам во развој на работни вештини што ќе им помогнат за независност.
      1. Живеење, инклузивност и инфраструктура
      • Инклузивни програми: Воведување активности што поттикнуваат социјализација и учество во локалната заедница.
      • Пристапност: Обезбедување пристапни јавни простори, транспорт и инфраструктура.
      • Заштитени живеалишта: Развивање заштитени живеалишта за лица со аутизам кои имаат потреба од поддржано живеење.
      • Културни активности: Организација на културни, спортски и рекреативни програми што поттикнуваат вклученост.
      1. Стратегија и планирање:
      • Локални стратегии: Разработка на локални стратегии за поддршка на лицата со аутизам.
      • Меѓуинституционална соработка: Здружување на образовни, здравствени и социјални институции за интегриран пристап.
      • Промоција и свест: Организирање настани за подигање на свеста за аутизмот и прифаќање во заедницата.

      Со посветено планирање и имплементација, општината може значително да го подобри квалитетот на животот на лицата со аутизам и нивните семејства.

      1. Законодавство и политики
      • Стратешки планови: Разработка на стратегии за поддршка на лицата со аутизам, кои вклучуваат конкретни активности и финансиски планови.
      • Соработка: Вмрежување со други институции и невладини организации за подобрување на услугите.
      1. Промоција и свест
      • Кампањи за свест: Организација на јавни кампањи за подигање на свеста за аутизмот.
      • Едукација: Работилници и обуки за граѓаните за подобро разбирање и прифаќање на различностите.
      1. Мониторинг и евалуација
      • Проценка на услугите: Редовна евалуација на квалитетот на услугите и потребите на лицата со аутизам.
      • Фидбек: Ангажирање на семејствата и лицата со аутизам во процесот на подобрување на услугите.
      1. Предизвици со кои може да се соочат општините
      • Ограничено финансирање: Многу општини може да се борат да одвојат доволно ресурси за програми поврзани со аутизам.
      • Недостаток на свест: На членовите на заедницата и службениците можеби ќе им треба повеќе образование за правилно да се справат со потребите поврзани со аутизмот.
      • Прашања за координација: Обезбедувањето непречена соработка меѓу различни сектори и услуги може да биде сложено.

      Со усвојување на проактивен и инклузивен пристап, општините можат значително да го подобрат квалитетот на животот на лицата со аутизам и да поттикнат поприфатлива и поподдржлива заедница.

      Претседател на МНЗА

      КОН 2 АПРИЛ – СВЕТСКИОТ ДЕН ЗА ПОДИГАЊЕ НА СВЕСТА ЗА АУТИЗМОТ

      Linkedin   
      Whatsapp   

      Почитувани колешки и колеги, драги родители на децата со АСН,

      Светскиот ден за подигање на свеста за аутизмот е ден посветен на подигање на свеста, поттикнување, разбирање, прифаќање и чествување на животите и придонесите на лицата со АСН. Денес, ние ја осветлуваме убавината на различноста, важноста на прифаќањето и моќта на вклучувањето во општеството.

      Аутистичниот спектар на нарушување е невроразвојна состојба која влијае на тоа како поединците го перцепираат светот и како комуницираат со другите. Се проценува дека 1 од 32 луѓе во САД се во спектарот ‒ бројка што нагласува како аутизмот е суштински дел од нашата глобална заедница. Аутизмот не е нешто што треба да се „поправа“ или „излечи“; туку, тоа е поинаков начин на доживување на светот ‒ доказ за богатството на човековата различност.

      Патување до свесност и прифаќање

      Светскиот ден за подигање на свеста за аутизмот не е само подигање на свеста, туку се работи за за нивно прифаќање и силно општествено дејствување. Предолго, стереотипите и недоразбирањата ги обликуваа наративите околу аутизмот, создавајќи бариери за поединците од спектарот. Денес, и секој ден, мора да се посветиме на рушење на овие бариери. Станува збор за препознавање на уникатните способности, таленти и перспективи што луѓето со аутизам ги носат со себе.

      Ние сме инспирирани од поединци со АСН кои се истакнуваат во нивните определби – без разлика дали се во академската заедница, уметностите, технологијата или како првенци во застапувањето и претприемништвото. Овие лица нè потсетуваат дека аутизмот не е ограничување, туку тоа е спектар на неограничен потенцијал. Нивните успеси се доказ за тоа што може да се постигне кога има разбирање, можности и поддршка.

      Ние не можеме да ги игнорираме предизвиците кои сè уште постојат. Многу семејства се соочуваат со пречки при навигација во образовните системи, пристап до здравствена заштита и пронаоѓање инклузивни работни места. Аутизмот не е состојба која одговара на сите. Потребите на поединците многу варираат, а нашите системи мора да го одразуваат тоа со што ќе бидат прилагодливи, инклузивни и сочувствителни.

      Улогата на заедницата

      Градењето на навистина инклузивно општество бара сите нас – доктори по медицина, специјални едукатори и рехабилитатори, психолози, социјални работници, креатори на политики, работодавци, здравствени работници и другите членови на заедницата, да работиме заедно. Родителите и старателите неуморно се залагаат за своите најблиски. Наставниците и терапевтите со својата посветеност им помагаат на учениците со аутизам да го откријат својот потенцијал. Работодавците кои го ценат невродиверзитетот даваат пример на другите, создавајќи средини каде секој може да напредува.

      Но, вклученоста не застанува на училиштата или на работните места. Започнува во нашите домови, населби и пошироки општествени кругови. Треба да обезбедиме дека секој поединец, без оглед на неговите способности, треба да има чувство на припадност и почит од страна на заедницата. Вклучувањето значи препознавање на вредноста на различните перспективи и нивно прифаќање како силни страни.

      Важноста на дејствувањето

      Секој од нас има своја улога. Додека размислуваме за овогодинешната тема – Унапредување на невродиверзитетот и целите за одржлив развој на ОН – нека нè инспирира да преземеме акциони чекори:

      • Во образованието: да ги поддржиме едукаторите во разбирањето на аутизмот и опремувањето на училниците со алатки за задоволување на различни потреби.
      • На работното место: да се залагаме за невроразновидни практики за вработување, разбивање на заблуди за аутизмот и поттикнување иновации.
      • Во услугите за истражување и поддршка: да се заложиме за поголеми инвестиции во истражување за подобро да го разбереме аутизмот и да развиеме интервенции засновани на докази кои го подобруваат квалитетот на животот.
      • Во нашиот секојдневен живот: да им пристапиме на поединците со АСН со отворени умови и срца, подготвени да слушаат, да научат и да ги прифатат нивните уникатни искуства.

      Исто така, од витално значење е да се подигне гласот на лицата со АСН во секој разговор. Нивните искуства и приказни не се само вредни, туку тие се од суштинско значење за обликување на политики, практики и ставови.

      Порака за надеж

      На лицата со аутизам да им порачаме: Видени сте. Вие сте ценети. Вие внесувате неверојатна длабочина и перспектива на нашиот свет. Вашите придонеси се важни, а ние сме посветени на создавање општество каде што ќе бидете почитувани и поддржани за да ги остварите вашите соништа.

      За семејствата и старателите, вие сте хероите на ова патување. Вашата љубов, трпение и истрајност нè инспирираат сите нас. Знајте дека вашите напори прават длабока разлика во животите на вашите најблиски и во нашите заедници.

      За застапниците и сојузниците, вашите гласови го засилуваат повикот за вклучување и еднаквост. Да ја продолжиме оваа работа заедно, знаејќи дека промената е можна и дека сме посилни кога стоиме обединети.

      Додека го осветлуваме светот во сино денес, да се потсетиме дека свесноста е само почеток. Вистинскиот напредок лежи во разбирањето, прифаќањето и преземањето значајни активности за да се отстранат бариерите и да се создадат нови можности. Дозволете ни да се обврземе да го направиме секој ден можност да изградиме општество кое ги слави разликите, ја негува различноста и им дава моќ на сите да напредуваат. Ви благодариме што ни се придруживте на ова патување. Заедно, да изградиме посветла, поинклузивна иднина за сите.

      Претседател на МНЗА

      Јавен оглас за учество на дете/лице со аутизам во програма на свечена академија

      Linkedin   
      Whatsapp   

      Почитувани,

      Македонското научно здружение за аутизам распишува јавен оглас во врска со свечената академија што ќе се одржи по повод 25 години од постоењето на организацијата. Свеченоста ќе се одржи на 21 мај во Скопје во вечерните часови. Ги повикуваме сите деца и младинци со аутизам кои можат да се вклучат со рецитал, уметничка точка (песна, драма или танц), или да прикажат уметнички фотографии во фоајето на објектот. Настапот треба да трае најмногу 3 минути во програмата. Право на пријавување имаат сите деца и младинци со аутистичен спектар на нарушување од Македонија, а рокот за пријавување трае до 17 март. Селекцијата ќе се врши по принципот прв пријавен, прв селектиран. Искрено се надеваме дека ќе најдете желба и интерес да учествувате на овој наш инклузивен настан.

      Потребно е да се пријавите со име и презиме и каква точка сака и може да изведе вашето дете. Пријавата доставете ја на е-пошта на president@mssa.org.mk.

      Ви благодариме на соработката!

      Претседател на МНЗА

      Зајакнување на учениците со аутизам преку спорт во Анталија

      Linkedin   
      Whatsapp   

      Почитувани посетители,

      Од 20 до 24 јануари 2025 година, проектот Еразмус+ „Поддршка на децата со аутизам преку физичко образование“ (2024-1-LT01-KA220-SCH-000246848) ги обедини едукаторите и специјалистите за аутизам и физичко образование од Литванија, Летонија Турција и Македонија во Анталија, Турција, на возбудлив и влијателен настан организиран од STACTULTID. На настанот имаше 21 гостин, а МНЗА го претставуваа м-р Фики Гаспар, Теа Петрушева и проф. д-р Владимир Трајковски.

      Учесниците ги тестираа и средуваа иновативните планови за часови и сценаријата за учење наменети за деца со нарушување на спектарот на аутизам. Овие наставни стратегии, развиени како дел од интелектуалниот резултат на проектот „Сеопфатна наставна програма за настава по физичко образование на ученици со аутизам“, се прилагодени да поттикнуваат вклучување, тимска работа и раст преку физичко образование.

      Што се случуваше во Анталија?

      • Ангажирање спортски активности и тестирање на часови во реални услови.
      • Сесии за повратни информации за да се усовршат инклузивните наставни стратегии.
      • Соработка меѓу проектните партнери за да се обезбедат најдобри резултати за учениците со аутизам.

      Ова беше тренинг настан и заеднички напор да се изгради посветла, поинклузивна иднина. Заедно, го отклучуваме потенцијалот и ги менуваме животите.

      Во рамките на овој проект МНЗА на 3 март ќе одржи семинар под наслов: „Аутизам, физичко образование и спорт“, на кој што ќе можат да учествуваат 20-30 наставници и професори по физичко образование и спорт.

      Претседател на МНЗА

      Supporting Children with Autism through Physical Education – Erasmus Plus Project

      Linkedin   
      Whatsapp   

      Почитувани колешки и колеги,

      Од 1 до 3 октомври во Каунас, Литванија се одржа првиот состанок во рамките на новиот Еразмус плус проект на МНЗА под наслов: „Поддршка на децата со аутизам преку физичко образование“ (201-1-LT01-KA220-SCH-000246848).

      Клучни прашања на состанокот беа:
      🎯Презентација на проектот;
      🎯 Партнери / презентации на координаторот;
      🎯 Користење на Google диск, внатрешна комуникација, партнерски договор;
      🎯 Надзор на проектот, план за итни случаи;
      🎯 Управување со проекти, извештаи за напредок, евалуација, табели
      🎯Проектни трошоци, готовински тек-реални трошоци, одржливост
      🎯Расподелба на резултати од проектот;
      🎯Презентација на резултатите од проектот и поделба на задачите кон партнерите.
      Партнери во проектот се:
      1. Kauno Prano Daunio ugdymo centras (Литванија)
      2. UNIVERSITY OF CUKUROVA (Туркије)
      3. Македонско научно здружение за аутизам (Македонија)
      4. MULTI-ACT STD (Туркије)
      5. Valmieras novada pasvaldibas Valmieras Gaujas krasta vidusskola attistibas centrs (Летонија)
      6. Rēzeknes pamatskola – attīstības centrs (Летонија).

      Од МНЗА претставници на состанокот беа Весна Филиповска и м-р Фики Гаспар, членови на ИО. Нека ни е со среќа новиот проект!

      Претседател на МНЗА

      Можно е да е слика од 7 луѓе, луѓе студираат и текст